شادی امری مطلوب و بلکه لازم برای زندگی تمام انسان هاست.

امام على علیه السلام می فرمایند: شادى ، انبساط روح مى آورد و نشاط انگیز است. غم، گرفتگى روح مى آورد و انبساط را در هم مى پیچد.[1]

این امر به قدری در زندگی لازم است که حضرت در کلامی دیگر می فرمایند: کسى که شادى اش کم باشد ، آسایش او در مردن است.[2]

به همین جهت، اسلام این امر را مورد توجه قرار داده و به اشکال مختلف بدان پرداخته است. به عنوان مثال یکی از عبادات بسیار بزرگ، شاد کردن دل مومن است که به چند نمونه از روایات متعدد در این زمینه اشاره می کنیم.

نظر دین درباره شادی و شاد بودن چیست؟

ارسال شده توسط شهر سوال در جمعه, 05/25/1392 - 06:31

شادی امری مطلوب و بلکه لازم برای زندگی تمام انسان هاست.

امام على علیه السلام می فرمایند: شادى ، انبساط روح مى آورد و نشاط انگیز است. غم، گرفتگى روح مى آورد و انبساط را در هم مى پیچد.[1]

این امر به قدری در زندگی لازم است که حضرت در کلامی دیگر می فرمایند: کسى که شادى اش کم باشد ، آسایش او در مردن است.[2]

به همین جهت، اسلام این امر را مورد توجه قرار داده و به اشکال مختلف بدان پرداخته است. به عنوان مثال یکی از عبادات بسیار بزرگ، شاد کردن دل مومن است که به چند نمونه از روایات متعدد در این زمینه اشاره می کنیم.

امام على علیه السلام می فرمایند : سوگند به آن که همه آواها را مى شنود ، هیچ کس دلى را شادمان نسازد ، مگر آن که خداوند از آن شادمانى لطفى بیافریند و بدان گاه که گرفتارى و مصیبتى بدو رسد آن لطف ، همچون آبى که در نشیب روان گردد ، به سوى آن مصیبت و گرفتارى سرازیر شود و آن را از او دور گرداند.[3]

امام صادق علیه السلام می فرمایند: هیچ یک از شما فکر نکند که اگر مؤمنى را شاد کرد فقط او را شادمان ساخته ، بلکه به خدا قسم ما را شاد کرده ، بلکه به خدا قسم رسول خدا را شاد کرده است.[4]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله می فرمایند: هر که اندوهى از اندوههاى دنیا را از برادر مؤمن خود بزداید ، خداوند هفتاد اندوه از اندوههاى آخرت را از او بزداید.[5]

یا از موارد دیگر این است که هر مومنی در برنامه خود، ساعاتی برای بهره مند شدن از لذت های حلال اختصاص دهد. که این امر نیز نوعی شادی در پی دارد و سبب انبساط خاطر می شود: امام کاظم (ع) می فرمایند: سعى کنید شبانه‏روز خود را به چهار قسمت نمائید. یک قسمت براى مناجات با خدا و یک قسمت براى امر معاش و یک قسمت براى معاشرت با برادران و دوستان مورد اعتمادى که عیبهاى شما را گوشزد شما میکنند و در باطن به شما علاقه دارند. و یک قسمت براى لذت و بهره‏برداریهاى غیر حرام با این قسمت شما قدرت بر سه قسمت دیگر پیدا میکنید.[6]

مواردی نظیر این که ریشه شادی است، در آموزه های دینی زیاد دیده می شود. اموری مثل مستحب بودن توسعه امکانات برای اهل و عیال، مهربانی با همسر و فرزندان، تلاش برای آشتی دادن کسانی که بینشان کدورت پیش آمده، و ...

اما نکته ای که باید بدان توجه کرد این که، هر شادی ای نیز مطلوب نیست. شاید کسانی با تمسخر و استهزای دیگران شاد شوند، شاید کسانی با سرمستی و غفلت از حق شادکام باشند، و ... قطعا اسلام با چنین شادی هایی موافق نیست. و هر عاقلی می تواند بیابد که این نوع شادی ها، شادی هایی هستند که تلخ کامی های بسیار در پی دارند. و کسی که حقیقتا جویای شاد کامی است، شادی را در چنین امور پوچ و بیهوده نمی جوید. به همین جهت حضرت علی (ع) می فرمایند: شادى تو بیشتر به خاطر کار خیرى باشد که انجام داده اى و اندوهت بیشتر براى کار خیرى باشد که از دست داده اى.[7]

و مطلبی که آن نیز شایان توجه است، اینکه دنیا برای یک مومن، منزلگاهی موقت است. با چنین نگاهی، شادی یک وسیله است. نه آن که هدف و مطلوب نهایی باشد. مومنی که زندگی حقیقی و ابدی را در پیش روی خود می بیند، از شادی و انبساط روحی خود استفاده می کند، تا آخرت خویش را آباد کند. به همین جهت حضرت علی (ع) می فرمایند: اوقات شادى ، غنیمت است.[8]

در واقع دین در صدد تامین شادی حقیقی و پایدار است. نه لغویات و بیهودگی هایی که از غفلت ناشی شده اند و تبعات سنگین در پی دارند.

 

[1]. غرر الحکم: 2023 و 2024.
[2]. بحار الأنوار:78/12/70.
[3]. نهج البلاغة: الحکمة 257.
[4]. الکافی: 2/189/6.
[5]. بحار الأنوار : 74/312/69.
[6]. بحار الأنوار، ج‏75، ص 321.
[7]. غرر الحکم: 2345.
[8]. غرر الحکم: 1084.

کلام و عقاید: 

شاید لازم باشد، قبل از هر چیز معنای صحیح اشرف مخلوقات بودن انسان، را درک کنیم. قطعا منظور از این جمله این نیست که تک تک انسان ها، اشرف مخلوقات هستند. بلکه از نظر دینی، بعضی از انسان ها، بدترین جنبده معرفی شده اند:
«إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الَّذینَ کَفَرُوا فَهُمْ لا یُؤْمِنُونَ؛[1] هرآینه بدترین جنبندگان در نزد خدا آنهایند که کافر شده‏اند و ایمان نمى ‏آورند.»

و آیه دیگری که بارها و بارها شنیده ایم که بعضی انسان ها، از حیوانات نیز گمراه تر هستند:
«لَهُمْ قُلُوبٌ لا یَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْیُنٌ لا یُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا یَسْمَعُونَ بِها أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُونَ؛[2] ایشان را دلهایى است که بدان نمى ‏فهمند و چشمهایى است که بدان نمى ‏بینند و گوشهایى است که بدان نمى ‏شنوند. اینان همانند چارپایانند حتى گمراه‏تر از آنهایند. اینان خود غافلانند.»

پس منظور این نیست که همه انسان ها، شرافت دارند، بلکه انسان استعداد و توانایی این را دارد که به رتبه اشرف مخلوقات برسد. و برای این مساله هم بیانات متعدد دینی وجود دارد. اگر چه به طور صریح انسان را اشرف مخلوقات اسم ننهاده اما حقیقت بیانی که مد نظر است، چیزی غیر از این را اثبات نمی کند:
«إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَى السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسان؛[3] ما این امانت را بر آسمانها و زمین و کوه‏ها عرضه داشتیم، از تحمل آن سرباز زدند و از آن ترسیدند. انسان آن امانت بر دوش گرفت.»

وقتی شما بخواهید امانتی را به کسی بسپارید، آیا شایسته ترین فرد را برای این کار انتخاب نمی کنید؟

«وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلیفَةً قالُوا أَ تَجْعَلُ فیها مَنْ یُفْسِدُ فیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ قالَ إِنِّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ؛[4] و چون پروردگارت به فرشتگان گفت: من در زمین خلیفه ‏اى مى آفرینم، گفتند: آیا کسى را مى ‏آفرینى که در آنجا فساد کند و خونها بریزد، و حال آنکه ما به ستایش تو تسبیح مى ‏گوییم و تو را تقدیس مى کنیم؟ گفت: من آن دانم که شما نمى ‏دانید.»

شرافت انسان این قدر عظیم بود که سزاوار خلافت الهی در زمین بود، واین شایستگی مطابق علم بدون خطای خداوند بود.

«فَسَجَدَ الْمَلائِکَةُ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ؛[5]  فرشتگان همگى سجده کردند.»

آیا سجده همه فرشتگان بر انسان، دلیل برتری انسان بر آنها نیست؟

«ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظاماً فَکَسَوْنَا الْعِظامَ لَحْماً ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقینَ؛[6]  آن گاه از آن نطفه، لخته خونى آفریدیم و از آن لخته خون، پاره ‏گوشتى و از آن پاره ‏گوشت، استخوانها آفریدیم و استخوانها را به گوشت پوشانیدیم بار دیگر او را آفرینشى دیگر دادیم. در خور تعظیم است خداوند، آن بهترین آفرینندگان.»

در جای دیگری داریم که خداوند این گونه به خود تبریک گفته باشد و خلق دیگری را علت آن ذکر کرده باشد؟

در روایتی از امام صادق (ع) مخلوقات به سه دسته تقسیم می شوند. (حیوان – انسان – ملائک) برای برتری انسان بر حیوانات، نیز به سخن چندانی نیست. چون حیوانات مسخر انسان و برای انسان خلق شده اند:

«وَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ جَمیعاً مِنْهُ إِنَّ فی‏ ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ؛[7]  رام شما ساخت آنچه در آسمانهاست و آنچه در زمین است. همه از آن اوست. در این براى متفکران عبرتهاست»

و برتری انسان بر ملائک نیز از آن جایی است که انسان علیرغم وجود شهوات، تابع عقل قرار می گیرد:

امام صادق علیه السّلام فرمود: خداوند متعال عقل بدون شهوت را در فرشتگان قرار داد، و شهوت بدون عقل را در حیوانات، و عقل و شهوت را در انسان، هر کس عقلش بر شهوتش غالب آید از فرشتگان بهتر، و هر که شهوتش بر عقلش غلبه نمود از حیوانات بدتر است.؛[8]

[1]. انفال آیه 55.
[2]. اعراف آیه 179.
[3]. احزاب آیه 72.
[4]. بقره آیه 30.
[5]. حجر آیه 30.
[6]. مومنون آیه 14.
[7]. جاثیه آیه 13.
[8]. مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار ص 251.